کانون نماز
دانستنی های دینی
آر اس اس
احکام نماز چیست؟
روح و حقیقت نماز چند چیز است:
– اخلاص و نیت قرب که شخص نماز را بدون ریا و در نظر گرفتن مسائل جنبی، خالص به نیت قربه الی الله به جا آورد.
– با حضور قلب انجام دهد طوری که تمام توجه خود را به کار گیرد و با حالت خضوع و خشوع رو به قبله بایستد و چشم بر سجده گاه خود افکند.
– معنای آنچه را که در نماز می گوید بداند، البته ممکن است کسی معانی را نفهمد ولی حضور قلب داشته باشد.
– هنگام نماز خواندن عظمت خدا را به یاد آورد و خوف و اضطراب از عظمت جلال الهی برای او حاصل شود.
– بین خوف و رجا باشد، یعنی بنده باید در حال نماز از گناهان خود ترسان و به پاداش و ثواب الهی امیدوار باشد.
– به سبب گناهانی که مرتکب شده شرمنده باشد و خود را ضعیف و خوار شمارد و در این حال با پروردگار سخن بگوید. روایتی است از پیامبر(ص) که فرمود؛ نمازی است که نصف آن پذیرفته می شود و نمازی هست که یک سوم یا یک چهارم یا یک پنجم تا یک دهم آن قبول می شود و نمازی است که چون جامه کهنه درهم پیچیده شده بر چهره به جای آورنده اش زده می شود. همانا از نماز برای تو نتیجه ای نیست جز آن مقدار که در آن اقبال و حضور قلب داشته ای.
نماز حرکاتی است برخاسته از آگاهی و شناخت خداوند که به فرمان او و برای او و انس با او قیام می کنیم. لذا قرآن ما را از گزاردن نماز در حال مستی و کسالت نهی کرده تا انسان آنچه را در نماز می گوید با توجه و آگاهی باشد. نماز هنرنمایی الهی است که خداوند تمام ارزش ها را در نماز جا داده است. یاد خدا ارزش و تنها وسیله آرام بخش دل هاست و نماز یاد خدا است.
** احکام نماز
– واجبات نماز
واجبات نماز یازده چیز است: اول: نیت، دوّم: قیام یعنی (ایستادن)، سوّم: تَکبِیرَهُ الاحرامِ یعنی گفتن الله اکبر در اول نماز، چهارم: رکوع، پنجم: سجود، ششم: قرائت، هفتم: ذکر، هشتم: تشهد، نهم: سلام، دهم: ترتیب، یازدهم: موالات یعنی پی در پی بودن اجزاء نماز.
بعضی از واجبات نماز رکن است، یعنی اگر انسان آنها را به جا نیاورد، یا در نماز اضافه کند عمداً باشد یا اشتباهاً، نماز باطل می شود. و بعضی دیگر رکن نیست، یعنی اگر عمداً کم یا زیاد شود، نماز باطل می شود و چنانچه اشتباهاً کم یا زیاد گردد نماز باطل نمی شود.
رکن نماز پنج چیز است:
اول: نیت. دوم: تکبیره الاحرام. سوم: قیام در موقع گفتن تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع، یعنی ایستادن پیش از رکوع. چهارم: رکوع. پنجم: دو سجده.
- نیت
انسان باید نماز را به نیت قربت، یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد و لازم نیست نیت را از قلب خود بگذراند یا مثلاً به زبان بگوید که چهار رکعت نماز ظهر می خوانم قربهً الی الله.
احکام نماز
– تکبیره الاحرام
گفتن الله اکبر در اول هر نماز واجب و رکن است و باید حروف (الله) و حروف (اکبر) و دو کلمه (الله و اکبر) را پشت سر هم بگوید و نیز باید این دو کلمه به عربی صحیح گفته شود و اگر به عربی غلط بگوید، یا مثلاً ترجمۀ آن را به فارسی بگوید صحیح نیست.
- قیام (ایستادن)
قیام در موقع گفتن تکبیره الاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع می گویند رکن است، ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند، نمازش صحیح است.
- قرائت
در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه، انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سورۀ تمام بخواند.
- رکوع
در نماز در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازه ای خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد و این عمل را رکوع می گویند.
– سجود
نمازگزار باید در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب، بعد از رکوع دو سجده کند و سجده آن است که پیشانی و کف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد.
چیزهایی که سجده بر آنها صحیح است
برای نماز خواندن باید بر زمین و چیزهای غیرخوراکی که از زمین می روید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است اما سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشکال ندارد.
احتیاط واجب آن است که بر برگ درخت مو، اگر تازه باشد سجده نکنند.
سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و خوراک حیوان است مثل علف و کاه صحیح است.
- تشهّد
در رکعت دوم تمام نمازهای واجب و رکعت سوم نماز مغرب و رکعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا باید انسان بعد از سجده دوم بنشیند و در حال آرام بودن بدن تشهد بخواند یعنی بگوید: اَشهَدُ اَن لا اِلهَ اِلاَّ الله وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اَشهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللهمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
- سلام نماز
بعد از تشهد رکعت آخر نماز مستحب است در حالی که نشسته و بدن آرام است بگوید: اَلسَّلامُ عَلَیکَ اَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحمَهُ الله وَ بَرَکاتُهُ و بعد از آن باید بگوید: اَلسَّلامُ عَلَیکُم و احوط استحبابی آن است که وَ رَحمَهُ الله وَ بَرَکاتُهُ را اضافه نماید، یا بگوید: اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلَی عِبادِ الله الصّالِحِینَ.
- ترتیب
اگر عمداً ترتیب نماز را به هم بزند، مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند، یا سجود را پیش از رکوع به جا آورد، نماز باطل می شود.
- مُوالات
انسان باید نماز را با موالات بخواند، یعنی کارهای نماز مانند رکوع و سجود و تشهد را پشت سر هم به جا آورد و چیزهایی را که در نماز می خواند بطوری که معمول است پشت سرهم بخواند و اگر به قدری بین آنها فاصله بیندازد که نگویند نماز می خواند نمازش باطل است.
قُنوت
در تمام نمازهای واجب و مستحب پیش از رکوع رکعت دوم، مستحب است قنوت بخواند، و در نماز وتر با آن که یک رکعت می باشد، خواندن قنوت پیش از رکوع مستحب است، و نماز جمعه در هر رکعت یک قنوت دارد و نماز آیات پنج قنوت و نماز عید فطر و قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوّم چهار قنوت دارد.
تعقیب نماز
مستحب است انسان بعد از نماز مقداری مشغول تعقیب یعنی خواندن ذکر و دعا و قرآن شود. و بهتر است پیش از آن که از جای خود حرکت کند و وضو و غسل و تیمم او باطل شود، رو به قبله تعقیب را بخواند و لازم نیست تعقیب به عربی باشد، ولی بهتر است چیزهای را که در کتابهای دعا دستور داده اند بخواند، و از تعقیب هایی که خیلی سفارش شده است، تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها است که باید به این ترتیب گفته شود: ۳۴ مرتبه الله اکبر، بعد ۳۳ مرتبه الحمدلله بعد از آن ۳۳ مرتبه سبحان الله و می شود سبحان الله را پیش از الحمدلله گفت ولی بهتر است بعد از الحمدلله گفته شود.
مکروه است در نماز صورت را کمی به طرف راست یا چپ بگرداند و چشمها را، هم بگذارد، یا به طرف راست و چپ بگرداند و با ریش و دست خود بازی کند و انگشتها را داخل هم نماید و آب دهان بیندازد و به خط قرآن یا کتاب یاخط انگشتری نگاه کند و نیز مکروه است موقع خواندن حمد و سوره و گفتن ذکر، برای شنیدن حرف کسی ساکت شود، بلکه هر کاری که خضوع و خشوع را از بین ببرد مکروه می باشد.
مُبطِلات نماز
دوازده چیز نماز را باطل می کند و آنها را مبطلات می گویند:
اول: آنکه در بین نماز یکی از شرطهای آن از بین برود، مثلاً در بین نماز بفهمد مکانش غصبی است، دوم: آنکه در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری، چیزی که وضو یا غسل را باطل می کند پیش آید، مثلاً بول از او بیرون آید، ولی کسی که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غایط خودداری کند، اگر در بین نماز بول یا غایط از او خارج شود چنانچه به دستوری که در احکام وضو گفته شد رفتار نماید نمازش باطل نمی شود، و نیز اگر در بین نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتی که به دستور استحاضه رفتار کرده باشد، نمازش صحیح است.